zondag 29 mei 2011

Arnhem culturele hoofdstad

Deze dagen organiseert de gemeente Arnhem cultuurdebatten ter voorbereiding op de kadernota cultuur die dit najaar wordt uitgebracht. Afgelopen woensdag nam ik deel aan het debat over Arnhem, culturele hoofdstad van het Oosten. Ik denk dat het heel nuttig is om je als culturele hoofdstad te profileren en een aanbod neer te zetten dat mensen naar je stad trekt. Dat is voor de ontwikkeling van de stad interessant. Tegelijkertijd moet je wèl bedenken dat je allereerst culturele stad moet zijn voor je eigen inwoners, de Arnhemmers. Zij zijn ons belangrijkste publiek. Dat geldt ook voor het Gelders Archief. Natuurlijk, we werken niet alleen voor de stad. Maar een belangrijk gedeelte van onze archieven heeft betrekking op Arnhem en met die archieven kunnen Arnhemse ontwikkelingen in historisch perspectief worden geplaatst en leveren we bouwstenen voor de Arnhemse identiteit.

Inleider Alex van Hooff (Burgers' Zoo) pleitte voor een duidelijke focus. In de wereld van het natuurbehoud wordt gekozen voor een focus op het beschermen van een aansprekende diersoort (flagshipspecies), als je diens leefgebied beschermt, dan komt dat veel andere soorten ten goede. Zo moet je dat ook in de culturele sector doen. Arnhem moet wat hem betreft voor mode kiezen. In zijn kielzog neemt zo'n thema dan de hele sector mee. De zaal steunde zijn enthousiaste pleidooi en ook ik ben het daarmee eens. Het thema mode is overigens voor het Gelders Archief heel interessant: het kan een extra stimulans betekenen voor het uitbouwen van ons Modekern initiatief.

In de Uitgangspuntenbrief voor de gemeentelijke kadernota komt het woord erfgoed helemaal niet voor. Dat moet in de kadernota echt anders. Deelname aan het debat bood mij een eerste mogelijkheid om het belang van het erfgoed te benadrukken. Maar dat is natuurlijk niet genoeg. Ook via andere kanalen zoals het Cultuur Netwerk Arnhem wil ik pleiten voor aandacht voor het erfgoed.

dinsdag 24 mei 2011

Middeleeuwen

Gisteren was ik in Groningen aanwezig bij het afscheidscollege van Dick de Boer, hoogleraar middeleeuwse geschiedenis. Hij hield in rap tempo een boeiend college, waarin hij als vanouds zijn gehoor enthousiasmeerde voor de Middeleeuwen. Ondertussen dwaalden mijn gedachten af naar de jaren zeventig, toen ik in Leiden van hem en van professor Huub Jansen college kreeg. Beiden wisten hun fascinatie uitstekend op hun studenten over te brengen. Ik herinner me nog goed hoe Jansen met ons in het Leidse gemeentearchief middeleeuwse bronnen doornam en ons vervolgens meenam door de Leidse stegen en straten om de middeleeuwen daar aan ons oog voorbij te laten trekken. Geen wonder dat de Leidse studiezaal toen bevolkt werd door studenten en er veel studies over de Leidse geschiedenis verschenen, waaronder verschillende proefschriften. Zelf promoveerde ik in 1988 bij Wim Blockmans en Dick de Boer op de geschiedenis van het middeleeuwse Leidse patriciaat.
Alle aandacht dus voor middeleeuwse lokale geschiedenis. Het zou heel mooi zijn als die aandacht bij de universiteiten terugkeerde. Maar ik geef toe dat dit ook een inspanning van ons archivarissen vraagt. Studenten moeten een beroep op ons kunnen doen als het gaat om kennis van de middeleeuwse bronnen in onze archieven. Dat is lastig in een tijd van krimp, waarin we ons werk noodgedwongen moeten beperken tot de kern. Maar geïnspireerd door Dick de Boer, wil ik toch overdenken hoe we daar bij het Gelders Archief gestalte aan kunnen geven. In zijn dankwoord memoreerde hij aan zijn stelregel, dat als iets niet kan, je het gewoon op een andere manier moet proberen. Dick, dank je wel!

donderdag 19 mei 2011

Modekern Arnhem

Vandaag is Modekern Arnhem van start gegaan, bedoeld om archieven van modeontwerpers veilig te stellen. Het is een initiatief van hogeschool ArtEz, Museum Moderne Kunst, het Gelders Archief en vormgevingsinstituut Premsela.

Het Gelders Archief zal hoogstwaarschijnlijk in september de eerste modearchieven opnemen, afkomstig van de ontwerpers Alexander van Slobbe, Spijkers en Spijkers en Piet Paris. Natuurlijk is ons initiatief mooi voor Arnhem, dat zich zo verder kan profileren als modestad, maar het belang is natuurlijk nog veel breder. Tot op dit moment was er geen vangnet voor Nederlandse modearchieven, maar met de Modekern zijn we op de goede weg. Ik verwacht op termijn ook landelijke steun voor ons Arnhemse initiatief. Dat sluit immers naadloos aan op het landelijke archiefbeleid dat momenteel wordt ontwikkeld en waarin voor particuliere archieven een belangrijke plaats wordt ingeruimd. Bijzonder aan ons Arnhemse initiatief vind ik het samenwerkingsverband. Een Archief verwerft wel vaker archieven rond een bepaald thema, zo vormen in Gelderland huis- en familiearchieven een belangrijk fonds. Maar het aardige van Modekern Arnhem is dat de archieven die worden verworven, ook direct onderwerp van onderzoek zullen zijn, daar zorgt lector José Teunissen van ArtEz met haar studenten voor. Bovendien zullen regelmatig ontwerpen maar ook de mode zelf geëxposeerd worden in het Museum. Meestal gaat dat anders, we verwerven een interessant archief, maken daar melding van in de pers en bergen het op, in afwachting van mogelijke belangstelling in de toekomst. Ik heb hooguit nog één probleem: hoewel ik mode zeker kan waarderen, heb ik er niet echt verstand van. Misschien toch maar eens een modeshow bezoeken... De Modebiënnale volgende maand biedt daarvoor zeker aanknopingspunten!
Voor meer informatie zie de website van het Gelders Archief.

woensdag 11 mei 2011

Bezuinigingsvoorstellen Raad voor Cultuur

Vanavond voor het eerst de bezuinigingsvoorstellen van de Raad voor Cultuur goed doorgenomen. Triest dat daarin Erfgoed Nederland gaat sneuvelen. Ik geef toe, in het archiefveld biedt dit instituut maar ten dele waar we behoefte aan hebben, maar als het om bijvoorbeeld erfgoededucatie gaat en om het verbinden van partijen in het erfgoedveld, dan heeft Erfgoed Nederland daarin weldegelijk een rol. Ook zorgt het instituut voor verbindingen boven de sectoren uit. Zo werd dankzij Erfgoed Nederland ook het erfgoedveld betrokken bij het ontwikkelen van de Code Culturele Diversiteit. Onzinnige gedachte dat met BRAIN een sectorinstituut voor de archiefwereld niet meer nodig is. Integendeel: graag krijg ik een nieuw instituut terug zoals de bibliotheken dat kennen, gericht op innovatie en bundeling van krachten, maar dan wel verbreed tot alle terreinen van ons werkveld. Ik hecht grote waarde aan BRAIN, maar een sectorinstituut is echt iets anders als onze branchevereniging, die het moet hebben van directeuren en medewerkers die zich op vrijwillige basis inzetten.

In de sectoranalyse Archieven wordt de toekomst van onze sector aardig neergezet. Mooi om hier te lezen hoe de samenwerking in archiefland anno 2020 dan toch eindelijk echt is gerealiseerd en dat het records continuum niet alleen maar concept maar volledige dagelijkse praktijk zal zijn. Mooi ook te constateren dat de Raad een grote toekomst voor ons vak ziet weggelegd, ik citeer: "De professional in het archiefwezen staat in hoog aanzien". ook schrijft de Raad dat wij in 2020 degenen zijn die ervoor zorgen dat de door ons "beheerde informatie betrouwbaar, vindbaar en duurzaam is". Terecht gaat de Raad in op het belang van goed archiefonderwijs en op de bedreigingen die daar op de loer liggen nu een tweede studie binnenkort niet meer op studiefinanciering kan rekenen.
Bij het Nationaal Archief als reddingsboei tegen de versnippering van het veld heb ik grote vraagtekens. Die versnippering heeft in belangrijke mate te maken met de wil van overheden om echt samen te werken, de sector zelf is immers allang overtuigd dat de krachten gebundeld moeten worden. Tenslotte noteert de Raad: "Anders dan bij de bibliotheken is in de Archiefsector nog onvoldoende sprake van innovatief vermogen"". Dat is niet zoals ik het zie: Innovatief vermogen volop, maar middelen te weinig.
Al met al voldoende stof voor discussie in de wandelgangen tijdens de komende KVAN dagen!